Günümüzde obezite(şişmanlık), yanında birçok rahatsızlığı da beraberinde getirerek çoğalıyor. Obezitenin görülme sıklığı arttıkça kronik hastalıkların görülme sıklığı da artıyor. Türkiye’de obezite görülme sıklığı TBSA-2010 verilerine göre kadınlarda %41, erkeklerde %20,5, toplamda %30,3’tür. Hal böyleyken diyetisyenlere olan ihtiyaç son yıllarda daha fazla artmıştır. Yazımızda ‘obezite nedir, sebepleri nelerdir, nasıl saptanır ve obezitenin diyet tedavisi nasıldır’ konularından bahsedeceğiz.
Obezite Nedir? Nasıl saptanır?
Beslenme, bireylerin en temel ihtiyaçlarından biridir. Yeterli ve dengeli miktarda yendiğinde vücut sorunsuz büyür ve gelişir. Ancak bazı insanlar beslenmeyi karın doyurmak, keyfi yemek, açlığı bastırmak gibi görürler. Bu da birtakım sağlık sorunlarına yol açar. İşte obezite bunlardan biridir.
Alınan enerjinin verilen enerjiden fazla olması vücut ağırlığının artmasına sebep olur. Vücudun yağlı kütlesinin yağsız kütlesine oranı artar ve vücut ağırlığı kişinin boy uzunluğuna göre istenilenden fazla olur. Dünya Sağlık Örgütünün(WHO), Beden Kütle İndeksi (BKİ) skalası kullanılarak kişinin boya göre vücut ağırlığının değerlendirmesi yapılır.
- Sınıflandırma BKİ(kg/m2)
- Normal18,5-24,99
- Hafif şişman 25-29,99
- Obez >30
Tabloya bakıldığında BKİ (kg/m2 = vücut ağırlığı/boy uzunluğunun metre cinsinden karesi) 30 ve üzerindeyse bireyin obez olduğu anlaşılır.
Günümüzde vücut ağırlığı sadece BKİ’ye bakarak değerlendirilmez. Son yıllarda bilim insanları vücut ağırlığını vücuttaki yağın dağılımına göre sınıflamıştır. Sebebi ise yağ dağılımının hastalık riskleri hakkında bizlere bilgi vermesidir. İki tip yağ dağılımı vardır.
Elma tipi(erkek tipi) şişmanlık: Bu tipte vücut yağı daha çok bel, göğüs ve üst karın bölgelerinde toplanır.
Armut tipi(kadın tipi) şişmanlık: Bu tipte vücut yağı daha çok kalça, bacak bölgelerinde toplanır.
Dünya Sağlık Örgütüne göre bel/kalça oranı erkeklerde 1.0 den, kadınlarda 0,85 ten fazla ise elma tipi(erkek tipi) obezite olarak kabul edilir. Ayrıca bel çevresi ölçümü de tek başına bir gösterge olarak kullanılır. Kadınlarda bel çevresi 80’in, erkeklerde bel çevresi 94’ün üzerindeyse bireyin hastalık riski taşıdığı düşünülür. Vücut yağının karın bölgesinde toplanması insülin direncine sebep olur. İnsülin direnci obeziteye, obezite de hipertansiyon, tip 2 diyabet, koroner arter hastalıkları gibi sağlık problemlerine neden olur.
Obezitenin Sebepleri Nelerdir?
Sebepleri halen araştırılan bir konu olmakla birlikte en yaygın sebepleri: Aşırı ve kontrolsüz yeme, sedanter(hareketsiz) yaşamdır. Bunların yanı sıra psikolojik, fizyolojik, genetik, nörolojik birçok faktör sebepleri arasında yer alır. En çok da çevresel faktörler etkili olur.
Obezitenin oluşumunda temel risk faktörleri:
- Aşırı ve dengesiz beslenme
- Eğitim düzeyi
- Gelir durumu
- Metabolik etmenler
- Hormonlar
- Genetik yatkınlıklar
- İlaçlar
- Sigara-alkol
Diyet Tedavisi Nasıldır?
Doktor- diyetisyen işbirliğiyle bireyin beslenme tedavisine başlanır. Diyet tedavisindeki amaç, kaybedilen vücut ağırlığının kalıcı olmasını sağlamaktır. Bu sebeple yavaş kilo vermek ve beslenme programını yaşam biçimi haline getirmek gerekir.
Diyetle BKİ düzeyi normal sınırlara getirilmeye çalışılır. Birey, diyetisyenin verdiği besin ölçülerine göre öğün atlamadan yeterli ve dengeli beslenerek normal BKİ sınırlarına getirilir. Birey normal kilosuna düştüğü andan itibaren bireyin vücut ağırlığı korunmaya çalışılır.
