Otizm, genellikle 3 yaşından itibaren belirtileri görülen kişinin çevresiyle iletişim kurmakta güçlük çekmesi ve adapte olmamasıyla ortaya çıkan gelişim bozukluğudur. Tıpın gelişmesiyle beraber farklı tanı yöntemleri gelişmiştir. Bu sayede erken teşhis koyulabilir.
Otizm Nasıl Anlaşılır?
Çocuğun göz temasının olmaması, seslere tepki vermemesi, kucağa alındığında sakinleşmemesi, yaşıtlarına ilgi göstermemesi, oyun oynamaması gibi belirtileri olabilir. Bununla beraber dil gelişimi gecikebilir ve doğal olarak aile otizmden şüphelenmeye başlar.
Otizm tanısının koyulabilmesi için çeşitli testler bulunmaktadır, ancak özellikle 18 aya kadar otizmin kesin tanısını ortaya çıkaran bir test bulunmamaktadır. Her ne kadar 18 aya kadar kesin tanı koyulamasa da 8. aydan itibaren yapılan testler sonucunda şüphe oluşabilir. Net ve kesin bir tanı 3 yaşına kadar konulabilir.
Otizmin Sebepleri Nelerdir?
Otizmin nasıl bir hastalık olduğunu daha açık bir şekilde ifade etmek gerekir. Sosyal ilişki bozukluğu, sosyal iletişim bozukluğu, sebepleri genellikle beyindeki sinirsel devrelerin yanlış bağlantılar sonucunda ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Burada çok önemli noktalardan bir tanesi ailenin tutumunun, başa gelen kazaların, yapılan aşıların, uygulanan gıdaların bu anormalliğe sebep olmadığıdır.
Otizm konusunda en can alıcı tartışmalardan bir tanesi çevresel faktörlerden mi yoksa genetik faktörlerden mi kaynaklandığı sorusudur. Genetik faktörlere bağlı olarak çok fazla somut faktör olmasıyla beraber çevresel faktörlerden de kaynaklanacağını düşünenler bulunmaktadır.
Çevresel faktörler arasında; ailenin tutumu, aşılar, d vitamini eksikliği, televizyon başında çok zaman geçirme gibi nedenler ön plana çıkartılsa da bilimsel çalışmalara göre otizmin nedenleri genetiktir. Yine de sadece genetik olmamakla beraber çevresel faktörlerden de etkilenebilir.
Otizm Çeşitleri Nelerdir?
Otizm çeşitleri konusu hala tartışmalar içermektedir, ancak otizmdeki bozuklukların çok çeşitli mekanizmalara bağlı olarak farklı nedenlerle ortaya çıkabileceğini biliyoruz. Bu ayrımlar ise net bir şekilde bilinmemektedir.
En önemli ayrımlardan bir tanesi; zihinsel geriliğin eşlik ettiği formla, zihinsel yetilerin normal veya üstün zeka formları bulunmaktadır. Bunla yüksek işlevli ve düşük işlevli form olarak ikiye ayrılmaktadır. Bir diğer çeşidi ise otistik regrasyondur. Bu türde ise çocuklarda normal bir gelişim süreci bulunurken daha sonradan otizmin ortaya çıkmasıdır.
Her ne kadar bu çeşitleri saysak da yapılan araştırmalar sonucunda farklı çeşitlerin ortaya çıkma ihtimali de yüksektir. Bir diğer unsur ise otizm yaşayan kişilerde epilepsi görülme oranı %30 civarındadır. Epilepsinin görüldüğü ve görülmediği tipler arasında da farklılıklar olabilir.
Otizm sık görülen hastalık olmasıyla beraber yaklaşık %2.5 oranında görülme ihtimali bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar sonucunda erkeklerde görülme ihtimalinin daha yüksek olduğu bilinmektedir.
Otizm Aşamaları Nelerdir?
Otizm gelişen bir beyinde ortaya çıkmaktadır. Muhtemelen daha doğmadan beyin gelişimi sırasında bazı aksamalar sonucunda ortaya çıkabiliyor. Değişik tiplerinde, değişik mekanizmalar üzerinden, farklı sendromlar ortaya çıkıyor olabilir. Gelişimsel aşamalar daha çok çocuğun yaşına göre tespit edilmektedir. Bu süreç içerisinde 8 aylık dönem, önemli bir dönemdir. İlk 8 aylık dönem içerisinde otizme dair belirtiler görülmeye başlanmaya başlanabilir.
18 aylık olduktan sonra bilimsel testler yapılarak otizm belirtileri anlaşılmaya çalışıyor, ancak kesin tanı 3 yaşında yapılıyor. Bunun sebebi ise çocuğun konuşmasının otizm konusunda ayırt edici özellik taşımasıdır. Aynı zamanda beyin gelişimini üç yaşına kadar hızlı bir gelişim sürdürmesinden kaynaklanmaktadır.
Otizm Testleri
Otizm tanısı için kesin bir test bulunmamaktadır. Yani biyolojik veya psikolojik bir test yoktur. Yine de güvenilir testler kullanılmaktadır. Bu testler klinik gözlemler için yardımcı olur. Çocukların gelişimini anlamak için bu testlerin yapılması önemlidir.
Bu testler arasından bir tanesi CARS adı verilen testtir. En çok kullanılan testlerden biri de ADOS testidir.
Otizm Tedavisi
En önemli konulardan bir tanesi tedavisidir. Genellikle otizmin tedavisi yoktur demek, anne ve babalar tarafından yıkıcı bir sonuç olmaktadır, ancak ilk olarak otizmin bir hastalık olmadığı hatırlanmalıdır.
Otizmin tedavisi yok denildiğinde kastedilen şey beyindeki anormalliklerin tamamen düzeltilemeyeceği, ancak bu çocukların adaptasyon süreçlerinin gelişmeyeceğini, otizm belirtilerinin ortadan kalkmayacağı anlamına gelmez. Bugün ki bilgilere göre otizmde %20’ye varan hatta daha yüksek tedaviler ve düzelmeler görülmektedir. Erken dönemde yakalanan ve yoğun uygulanan terapilerin etkisiyle gerçekleşmektedir.
Muhtemelen bazı formaları aşma konusunda beyinin kendi esnekliği, kendi özellikleri de etkili olmaktadır. Terapilerden bahsetmek gerekirse ilaç tedavileri ve otizmi kavramak-yol haritası çizmek olarak ikiye ayırmak gerekir.
İlaç tedavileri, otizmden kaynaklı olarak davranış bozukluklarına karşı kullanılmaktadır. Örneğin kendine zarar verme, iştahsızlık, saldırganlık gibi durumlara karşı etkilidir.
