İnegöl’e bağlı kırsal mahallelerinin tanıtılması amacıyla mahallelerin tarihi, ekonomik ve sosyokültürel durumunun yer aldığı yazı dizimizin bugünkü durağı; Çavuşköy Mahallesi. İnegöl’ün tarihi mahallelerinden bir olan ve karpuzuyla meşhur olan Çavuşköy Mahallesinde 100 yılı aşkın süredir devam eden tütün ekimi ise, çiftçinin artık para kazanamamasından dolayı bitme noktasına geldi. COĞRAFİ YAPISI Çavuşköy, İnegöl’ün yerli köylerdendir. İnegöl’ün kuzeybatısında ve Kazancı Eşiği üzerinde yer almaktadır. İnegöl şehir merkezine uzaklığı 10 kilometredir. 1990 yılı genel nüfus sayımına göre; toplam köy nüfusu, 596 kişidir. 2000 yılı genel nüfus sayımına göre ise 306’sı kadın ve 317’si erkek olmak üzere 623 kişi olmuştur. Manav tabir edilen yerli köylerden ve ilk yerleşik düzene geçen Türklerdendir. Yakın çevresinde Karalar, Karagölet, Sungur Paşa ve Boğazköy yer almaktadır. İnegöl’ü, Sungurpaşa Köyü’ne bağlayan yol üzerinde bulunur. SAMSA ÇAVUŞ Son yıllarda Samsa Çavuş adına köyde bir de hatıra türbesi yaptırılmıştır. Şu kadar var ki, tarihi kaynaklarda belirtildiği üzere Samsa Çavuş, Ertuğrul Gazi’nin silah arkadaşları arasında yer alan gözü pek bir aşiret reisidir. Kardeşi, Sulamış/Sülemiş’te ünlü bir beydir. Ertuğrul Gazi’nin sağlığında Samsa Çavuş, Ermeni Dağı olarak nitelenen Ahi Dağı ve bu yörede yer alan derbent ve geçitleri kontrol altında bulunduruyordu. Söğüt’ten Domaniç’e giderken ve Domaniç’ten Söğüt’e dönerken yayla yolunda İnegöl-Rum Tekfuru Nikola’nın yapması muhtemel baskınlara karşı Karakeçili Aşireti’ni oluşturan oymak ve alt gurupları Samsa Çavuş koruyordu. Ancak Ertuğrul Gazi öldükten ve Osman Bey, tam yetkili olarak yönetimi ele aldıktan sonra Samsa Çavuş’u ve kardeşi Sulamış’ı, Ahi Dağı yöresinden almış, Sakarya Vadisi’nde görevlendirmiştir. Çünkü Osman Gazi, stratejik hedef olarak, kendisine Anadolu Selçuklularının ilk başkenti olan İznik Şehri’ni seçmişti. Bu nedenle, Samsa Çavuş’u ve kardeşi Sulamış’ı, Sakarya vadisinde görevlendirmiştir. Günümüzde hala O’nun adını taşıyan Çavuş Deresi, o coğrafyada bulunmakta ve yöre halkının hafızasında bütün canlılığı ile Samsa Çavuş, Gembemüz Köyü çevresinde yaşamaktadır. İnegöl-Çavuş Köyü’nde merkat ve hatıra mezarı bulunan kişi, Samsa Çavuş değil, divan-ı âli çavuşlarından Hüseyin, Ahmed veya Mustafa Çavuş’tur. Resmi kayıtlarda Çavuş Köyü’nün ilk adı, Kızıl Karyesi’dir ve de iki mahalledir. Birinin timar sahibi, Dura Çavuş’tur. Diğerinin timar sahibi ise Ahmet Çavuş’tur. Mahalle hakkında bilgi veren Çavuşköy Mahalle Muhtarı Halil Çakır, “Köyümüzde ortalama 120 hane var 600 kişi köyümüzde ikamet etmekte. Köyümüzün geçim kaynağı hayvancılık üzerinde. Köyümüzde ikamet edenlerin yüzde 90’ı hayvancılık ile ilgileniyor. Geri kalanı ise karpuz, sebze, meyve ve tütün ekiyor” ifadelerini kullandı. TÜTÜNCÜLÜK BİTİYOR Tütüncülük bitmek üzere olduğunu ifade eden Halil Çakır, “Geçtiğimiz sene 20-22 kişi tütün ekmişti. Tütünde fiyat düşük olduğu için insanlar artık ekmekten vazgeçiyor. Bu sene 8-10 kişi ekecek her halde. Belki de önümüzdeki yıl tütün eken olmayacak” dedi. BORDÜR TAŞI İSTİYOR İnegöl Belediyesi’nden bordür taşı isteğinde bulunan Muhtar Çakır, “Köyümüzde bordür taşı ihtiyacımız var. Bazı sokaklarımızda hiç taş yok. Belediyemizden bu konuda destek bekliyoruz. Büyükşehir Belediyemiz şuan türbemizde restorasyon yapmakta” şeklinde konuştu. TARİHİ EVLER Köy meydanın da tarihi bir evin olduğunu ifade eden Çakır, “Köyümüzde 200 yılı aşkın tarihi bulunan evler var. Bu evlerin hemen hemen hepsi kullanılamaz halde. Ayakta olmalarına rağmen bakımsız olarak duruyor” dedi.