Sağlık Bakanlığı'nca, koronavirüs salgını sonrası normalleşme sürecinde hizmet vermeye başlayacak sektörlerle ilgili tedbirlerin nasıl olacağına ilişkin Bilim Kurulu'nun önerileri doğrultusunda rehber hazırlandı. Rehberde, "Halka açık alanların temizlik ve dezenfeksiyonu" adı altında yer ve yüzeylerin temizlik ve dezenfeksiyonu, elektronik aletler, tuvalet, lavabolar ve yüzeyler, toplu taşıma araçları, kişisel koruyucu ekipman kullanımı, el hijyeni, hastane dışı tesislerde bulunan bir kişinin Kovid-19 tanısı alması halinde ortam dezenfeksiyonu konularında alınabilecek tedbirlere yer verildi. Rehberde, Kovid-19'un esas olarak tükürük ve balgam ile bulaştığı, ayrıca hasta bireylerin öksürme-hapşırma yoluyla ortama saçtıkları damlacıklarla kirlenen yüzeylere, diğer kişilerin temas etmesi sonrasında ellerini ağız, burun veya göze götürmesiyle geçtiği vurgulandı. Bu nedenle el hijyeninin yanı sıra ellerin sık temas ettiği yüzeylerin temizlik ve dezenfeksiyonunun salgının kontrolü için önem taşıdığına dikkat çekildi. OTELLER, AVM'LER, OKULLAR, BANKALAR, TOPLU TAŞIMA ARAÇLARI... Rehberde, yer ve yüzeylerin temizlik ve dezenfeksiyonu kapsamında, oteller, alışveriş merkezleri, okullar, bankalar, toplu taşıma araçları ve benzeri halka açık alanlarda, tuvaletler ile elle sık dokunulan yüzeylerin (sifonlar, musluklar, kapı kolları, kapı zilleri, oyun alanları, merdiven trabzanları, bilgisayar klavye ve fareleri, yemek masaları, toplu taşıma araçlarında el tutacakları, pos cihazı, asansör-elektrik düğmeleri, telefon ahizesi, klima ve televizyon kumandası, bataryalar gibi) temizlik ve dezenfeksiyonun yapılması gerektiğinin altı çizildi. Yer ve yüzeylerin temizliğinde nemli silme-paspaslama yönteminin tercih edilmesi gerektiği belirtilen rehberde, alınacak tedbirler şöyle sıralandı: "- Toz çıkaran fırça ile süpürme işlemlerinden kaçınılmalı. - Yer temizliğinde su ve deterjan ya da sabun kullanılmalı. - Eller ile sık dokunulan yüzeylerin temizlik ve dezenfeksiyonu için su ve deterjan ile temizlik yapıldıktan sonra onda bir oranında sulandırılmış çamaşır suyu veya klor tablet kullanılmalı. - Temizlik bezleri kullanım alanına göre ayrılmalı ve her kullanım sonrası uygun şekilde temizlenmeli. Yıkanabilen, tekrar kullanılan temizlik malzemeleri 60-90 derecede yıkanmalı. Paspas başlıkları su içerisinde bekletilmemeli. - Temizlik, temiz alandan kirli alana doğru yapılmalı. Temizlikte oluşan atıklar evsel atık olarak toplanmalı. - Yerlerin, yolların, caddelerin, sokakların ve açık havanın dezenfeksiyonunun hastalığın bulaşmasını ve yayılmasını engellemede rolü yoktur. Bu nedenle el değmeyen bu tür alanların dezenfeksiyonu gerekli değil. Bu alanların (yerler, yollar, caddeler, sokaklar) su ve deterjanla temizliği yeterli. - Temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri sırasında kuru süpürme veya yüksek basınçlı su veya kimyasal püskürtme, aerosol oluşumuna neden olduğundan bu tür uygulamalardan kaçınılmalı. - Dezenfektanların fazla kullanımı uygulayıcı ve çevre için toksik olduğundan, gereksiz kullanılmamalı. - Dezenfektan ile deterjan kimyasal maddeler karıştırılmamalı, iyi havalanan alanlarda hazırlanmalı, güneş görmeyen ve serin alanlarda muhafaza edilmeli." - "Halka açık tuvaletler ve lavaboların temizliği sık yapılmalı" Elektronik aletlerinin temizliğine ilişkin de dokunmatik ekranlar, klavyeler, bilgisayar ekranları, tabletlerin önce nemli bezle silinerek temizlenmesi gerektiğine işaret edilen rehberde, dezenfeksiyon için en az yüzde 70'lik alkol kullanılabileceği ve yüzeyde en az 1 dakika kalmasının sağlanmasının uygun olduğu ve elektronik aletler için silinebilir kılıfların kullanılabileceği belirtildi. Halka açık, çok kişinin kullandığı tuvaletler ve lavaboların temizliğinin sık yapılması, temizlik kontrollerinin de kayıt altına alınması gerektiğinin altı çizildi. Bu alanlarda temizlik sonrası onda bir oranında sulandırılmış çamaşır suyunun dezenfeksiyon amaçlı kullanılmasının önemi vurgulandı. Halı, koltuk gibi yüzeylerin su ve deterjanla silinmesi veya toz kaldırmayacak özelliğe sahip makineler ile yıkanması gerektiği anlatılan rehberde, bu amaçla sıcak buharın uygulanabileceği ifade edildi. Tekstil ürünlerinin normal deterjanlarla 60-90 derecede yıkanması ve silkelenmemesi gerektiği uyarısında bulunuldu. TOPLU TAŞIM ARAÇLARI GÜNDE EN AZ 8 SAATTE BİR VE GÜN SONUNDA TEMİZLENECEK Uçak, tren, otobüs, metro ve dolmuş gibi toplu ulaşım araçlarının, bu araçların yüzeyleri ve bu araçlarda yer alan her türlü araç, gereç ve eşyanın temizliğinin, araçların kullanımda olmadığı dönemde, günde en az 8 saatte bir ve gün sonunda olmak üzere su ve deterjan ile yapılması gerektiğine dikkat çekilen rehberde, şu önerilerde bulunuldu: "- Yüzeyler, su ve deterjan ile yıkanmalı veya temizlik ürünü içeren solüsyonlu ıslatılmış bezle silinmeli. - Diğer her türlü eşya, araç ve gereçlerin özellikle ellerle sık temas edilen yüzeyleri, temizlik ürünü içeren solüsyonla ıslatılmış bezle silinmeli. Ancak gerekli hallerde onda bir oranında sulandırılmış çamaşır suyu kullanılmalı. - Dezenfektanlar yolcu olmadığı durumlarda kullanılmalı ve sonrasında yarım saat kuruyana ve koku çıkana kadar havalandırılmalı." Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE) kullanımı ve el hijyeni kapsamında da rutin çevre temizliği yapan personelin iş forması ve ihtiyaç oldukça iş eldiveni ile çalışmasının uygun olduğu aktarılan rehberde, kullanılacak deterjan-dezenfektanın özelliğine göre maske, gözlük/yüz koruyucu gibi kişisel koruyucu ekipmanların kullanılabileceğine işaret edildi. Kirli eldivenli ellerle diğer yerlere dokunulmaması, eldivenlerin işlem bittikten sonra çıkarılması ve çöpe atılması gerektiğine dikkat çekilen rehberde, "Eldiven çıkarıldıktan sonra mutlaka 20 saniye süreyle su ve sabunla yıkayarak el hijyeni sağlanmalı. Yıkanamadığı durumlarda eller gözle görünür derecede kirli olmamak kaydıyla alkol bazlı el antiseptiğiyle ovalanmalı. İş forması kirlendikçe ve günlük olarak yıkanmalı. Yoğun kirlenme olabilecek işlemlerde iş forması üzerine önlük giyilmeli." şeklindeki tedbirler yer aldı. - Tesisteki bir kişinin tanı alması halinde ortam dezenfeksiyonu nasıl yapılmalı? Okul, otel, gündüz bakımevi, iş yeri gibi hastane dışı tesislerde bulunan bir kişinin Kovid-19 tanısı alması halinde ortam dezenfeksiyonu kapsamında alınacak tedbirler ise şöyle sıralandı: "- Hastanın bulunduğu alanlara giriş kısıtlanmalı. Alanın kapısı kapatılıp camlar açılarak temizlik ve dezenfeksiyon öncesi en az bir saat (gece konaklanan odalar için 24 saate kadar) havalandırılmalı. - Özellikle sık el değen alanlara odaklanarak yüzeyler, çalışma alanları, tuvaletler, ortak kullanılan alanlar ve eşyalar temizlenip dezenfekte edilmeli. - Temizlik için tek kullanımlık malzemeler kullanılmalı. Sert yüzeylerde deterjan ile temizlik sonrası materyal uyumlu ise sulandırılmış çamaşır suyunun en az bir dakika temas süresi olacak şekilde dezenfeksiyon amaçlı kullanılması sağlanmalı. - Çamaşır suyunun koroziv etki yapabileceği yüzeylerde dezenfeksiyon amaçlı alkol kullanılmalı. - Halı, koltuk gibi yüzeyler su ve deterjanla silinmeli veya toz kaldırmayacak özelliğe sahip makineler ile yıkanmalı. Bu amaçla sıcak buhar da uygulanabilir. - Tekstil ürünleri normal deterjanlarla 60-90 derecede yıkanmalı ve bu ürünler silkelenmemeli. - Kovid-19 tanısı alan kişinin tesisi ziyareti veya kullanması üzerinden 7 günden fazla zaman geçtiyse ek önlem alınmasına gerek yok. Rutin temizlik işlemlerine devam edilmeli. - Kovid-19 hastasının bulunduğu kapalı ortamın (otel odası, işyeri) temizliğini yapan kişi tıbbi maske takmalı, tek kullanımlık eldiven ve uzun kollu önlük giymeli. Önlük mevcut değilse temizlik sonrası iş formasını değiştirmeli. Yüze sıçramaya neden olabilecek temizlik işleri yapılırken gözlük/yüz koruyucu da kullanılmalı. - Temizlik işlemi bittikten sonra kişisel koruyucu ekipman çıkarılmalı, tek kullanımlık olanlar (maske, eldiven, önlük) çift poşet içerisinde çöpe atılmalı. Gözlük/yüz koruyucu gibi tekrar kullanılacak malzemeler yüzde 70'lik alkol ile silinerek dezenfekte edilmeli."