El bombaları, yüzlerce yıldır savaşlarda büyük rol oynadı. İlk olarak, devrim niteliğindeki barut teknolojilerinin sadece küçük bir kullanım alanı olarak olarak Çinliler tarafından MS 1000 yılı civarında geliştirildiler. Avrupalılar, 15. ve 16. yüzyıllarda karışık varyasyonlar ile kendi versiyonlarını buldular.
Bu ilk el bombalarının tipik tasarımı, barutla doldurulmuş içi boş bir metal kaptı. Askerler basitçe bir fitil yakıp el bombasını ellerinden geldiğince hızlı attılar. 18. yüzyılda, bu silahlar gözden düşmüştü çünkü özellikle zamanın savaş tarzında kullanışlı değillerdi ve basit tasarımları onları son derece tehlikeli hale getiriyordu.
Silah, yeni savaş modlarının gelişmesiyle 20. yüzyılda yeniden canlandı. Birinci Dünya Savaşı’nın siper savaşında askerler, makineli tüfekleri düşmana ifşa etmeden el bombalarını kullanabilirlerdi. Silahları nispeten pratik ve güvenli hale getiren mekanik ateşleme sistemleri sayesinde el bombaları, modern savaşta vazgeçilmez bir unsur olarak yeniden yerini aldı.
Bu makalede, onları neyin tetiklediğini bulmak ve patladıklarında ne olacağını görmek için bazı tipik el bombalarının içine bakacağız ve el bombası nasıl çalışır sorusunu cevaplamaya çalışacağız.
El Bombası Temelleri
Genel olarak, bir el bombası, kısa menzilli kullanım için tasarlanmış küçük bir bombadır. Bomba fikri çok basittir: Yanıcı malzeme ateşlenerek bir patlama meydana gelir, bunu güçlü bir dışarı doğru basınç oluşturan gazların hızlı bir şekilde genişlemesi olarak da düşünebilirsiniz. Bir el bombasının temel unsurları yanıcı maddeler ve bir ateşleme sistemidir.
El bombalarında her türlü yanıcı madde kullanılır ve bunlar bir dizi patlama türü üretirler. Bazı patlamalar yangını yayacak ve diğerleri sadece çok fazla duman salacaktır. Bazıları yüksek bir sesten ve bir ışık parıltısından biraz fazlasını üretir. Bazıları da zehirli gazlar çıkarır.
Farklı Ateşleme Sistemleri Var
Ateşleme sistemleri de değişir, ancak genellikle iki kategoriye ayrılırlar: zaman gecikmeli ateşleyiciler ve darbe ateşleyicileri. Her iki sistemin de işlevi, el bombası atıcıdan oldukça uzaklaştıktan sonra patlamayı başlatmaktır. Tahmin edebileceğiniz gibi, bir darbe tesirli el bombasındaki ateşleyici, yere inen el bombasının kuvvetiyle harekete geçer. Bir zaman gecikmeli el bombası ise, yine tahmin edebileceğiniz üzere atıcı fünyeyi çektiğinden itibaren belirli bir zaman sonra patlamak için tasarlanmış bombalardır.
Çok basit bir şekilde anlatacak olursak darbeli el bombası, nitrogliserinle veya sarsıldığında kolayca yanan başka bir materyalle dolu bir kaptır. Bu durumda, yanıcı sıvının kendisi çarpma ateşleyicisidir. Basit ama etkili bir diğer zaman darbeli el bombası ise Molotof kokteyli‘dir. Şişeden çıkan paçavra, kaba bir fünye görevi görür. Atıcı onu yakar ve şişeyi fırlatır. Şişe çarpma anında parçalandığında, yanıcı sıvı dışarı akar ve yanan bez tarafından tutuşur.
Bu el bombalarının her ikisinin de sorunu, atıcı elinden kurtulmadan önce kolayca patlayabilmeleridir. Askerler ve polis memurları tarafından kullanılan uygun el bombaları, ilerleyen bölümlerde göreceğiniz gibi daha güvenli, daha sofistike ateşleme sistemlerine sahiptir.
Zaman Gecikmeli El Bombası Nasıl Çalışır
Savaş alanındaki en yaygın el bombası türü, zaman gecikmeli parçalanma anti-personel el bombasıdır. Bu el bombasının birincil işlevi, yakındaki düşman birliklerini öldürmek veya sakatlamaktır. En yüksek hasarı sağlamak için el bombası, patladığında her yönde düzinelerce küçük metal parça fırlatacak şekilde tasarlanmıştır.
Birinci Dünya Savaşı, II. Dünya Savaşı, Vietnam ve diğer birçok 20. yüzyıl çatışmalarında büyük rol oynayan bu tür el bombaları, dayanıklı, kullanımı kolay ve üretimi kolay olacak şekilde tasarlanmıştır. Geleneksel tasarım, basit bir kimyasal gecikme mekanizması kullanır.
El bombasının tırtıklı dökme demirden yapılmış dış kabuğu, bir patlayıcı madde rezervuarı ile çevrili kimyasal bir fünye mekanizmasına sahiptir. Ayrıca el bombası, patlayıcı maddeyi doldurmak için bir doldurma deliğine sahiptir.
Ateşleme mekanizması, el bombası içindeki yaylı bir forvet tarafından tetiklenir. Normalde, forvet, emniyet pimi tarafından yerinde tutulan el bombasının üstündeki forvet kolu tarafından yerinde tutulur. Asker el bombasını kavrar, böylece forvet kolu gövdeye doğru itilir, pimi çeker ve ardından el bombasını fırlatır. El bombası serbest bırakıldığında içeride şunlar olur:
- Pim çıkarıldığında, kolu yerinde tutan hiçbir şey yoktur, yani yaylı kilit karşılığını yukarıda tutan hiçbir şey yoktur. Yay, vurucuyu perküsyon başlığına doğru fırlatır. Darbe, kapağı ateşleyerek küçük bir kıvılcım yaratır.
- Kıvılcım, fünye içinde yavaş yanan bir malzemeyi ateşler. Yaklaşık dört saniye içinde, gecikme materyali tamamen yanar.
- Geciktirme elemanının ucu, daha yanıcı malzeme ile doldurulmuş bir kapsül olan patlatıcıya bağlıdır. Gecikme sonunda yanan malzeme, fünye içindeki malzemeyi ateşleyerek el bombasının içinde bir patlama başlatır.
- Patlama, el bombasının etrafındaki patlayıcı maddeyi ateşleyerek, el bombasını parçalayan çok daha büyük bir patlama yaratır.
- Dış kasadaki metal parçaları büyük bir hızla dışarıya uçar ve menzil içindeki herhangi bir kişiye veya herhangi bir şeye çarpar. Bu tür bir el bombası, parçalanma hasarının artması için ek tırtıklı tel veya metal cisimler içerebilir.
Zaman gecikmeli el bombaları çok etkilidir, ancak bazı önemli dezavantajları vardır. Sorunlardan biri, öngörülemezliğidir. Bazı kimyasal tapalarda gecikme süresi iki ila altı saniye arasında değişebilir. Ancak zaman gecikmeli el bombalarının en büyük sorunu, düşmana karşı saldırı fırsatı vermeleridir. Bir asker bir el bombasını doğru zamanlama ile fırlatmazsa, düşman onu alıp patlamadan önce geri fırlatabilir.
Darbeli El Bombası Nasıl Çalışır
Darbeli el bombaları, bir uçaktan fırlatılan bir bomba gibi çalışır, hedeflerine ulaşır ulaşmaz patlarlar. Tipik olarak, askerler zaman gecikmeli bir el bombası yapacakları için darbeli el bombaları atmazlar. Bunun yerine, el bombasını yüksek hızda fırlatmak için bir el bombası fırlatıcı kullanıyorlar.
Türk kara kuvvetleri genellikle saldırı tüfeklerine bağlanan el bombası fırlatıcıları kullanır. Geleneksel bir tabancaya monteli fırlatıcı tasarımında, el bombaları, boş bir kartuşun ateşlenmesiyle üretilen gaz basıncıyla hareket ettirilir. Bazı fırlatma bombalarının kendi yerleşik primerleri ve itici gazları vardır.
Dünyanın dört bir yanındaki birçok güç, bir zamanlar Sovyetler Birliği tarafından seri üretilen roket güdümlü el bombası fırlatıcıları kullanıyor. Füzeler gibi, bu el bombaları da yerleşik bir roket itme sistemine sahiptir.
Darbeli el bombaları, gerçekten ateşlenene kadar silahsız olmalıdır, çünkü herhangi bir kazara temas onları ateşleyebilir. Genellikle bir fırlatıcıya yerleştirildiklerinde, otomatik bir kurma sistemine sahip olmaları gerekir. Bazı tasarımlarda, silahlanma sistemi, bombayı fırlatıcıdan çıkaran itici gaz patlamasıyla tetiklenir. Diğer tasarımlarda, el bombasının uçuş sırasında hızlanması veya dönmesi, fünyeyi harekete geçirir.
El bombası, burun, kuyruk ve iki kanatlı aerodinamik bir tasarıma sahiptir. Darbeli tetik, el bombası burnuna ekli bir panele süspansiyonlu ateşleme pimi içerir. Zaman gecikmeli el bombasında olduğu gibi, fünye mekanizmasının bir vurmalı başlığı ve ana patlayıcıyı ateşleyen bir fünye patlayıcısı vardır. Ancak kimyasal bir geciktirme unsuru içermez.
El bombası silahsız olduğunda, tapa mekanizması, onu burna doğru iten bir yaya sahip olmasına rağmen, kuyruk ucuna doğru konumlandırılır. Bu pozisyonda birkaç yaylı, ağırlıklı pim ile tutulur. Ateşleme iğnesi, tapa bu pozisyondayken vurmalı başlığa ulaşacak kadar uzun değildir. Tetik plakasına yanlışlıkla basılırsa, pim havada ileri geri kayar ve hiçbir şey olmaz.
El bombasının dönme hareketi, ağırlıklı pimleri dışarı doğru iten güçlü bir merkezkaç kuvveti oluşturur. Yeterince dışarı çıktıklarında, pimler tapa mekanizmasını serbest bırakır ve el bombasının burnuna doğru ilerler. El bombası yere çarptığında, burun plakası içeri iter ve ateşleme iğnesini vurmalı başlığa doğru iter. Kapak patlayarak ana patlayıcıyı ateşleyen patlayıcı patlayıcıyı ateşler.
Askeri tarihteki rolleri de dahil olmak üzere bombalar hakkında daha fazla bilgi edinmek için bu makaleyi hazırlarken yararlandığımız aşağıdaki bağlantılara göz atın.
Yararlı Kaynaklar
- El Bombası Bilgileri ve Tarihçesi
- El bombası tarihi
- ABD El Bombaları
- Savaş ve Çatışma: Geçmiş, Bugün ve Gelecek
