Batı Göktürk dönemine ait olduğu değerlendirilen ve üzerinde "Türk-Kağan" ifadesi yer alan bir sikke, araştırmacıların dikkatini çekti. Söz konusu paranın, Türk adının yer aldığı en eski belge olabileceği ifade ediliyor. Keşfi gerçekleştiren Özbek arkeolog Prof. Dr. Gaybulla Babayarov, paranın tarihî önemine ve taşıdığı mesajlara dair ilk kez ayrıntılı açıklamalarda bulundu.
Taşkent yakınlarında bulunan bu sikkede geçen “Türk-Kağan” ibaresinin, o döneme ait belgelerde ilk kez yer aldığı tespit edildi. Önceki yıllarda benzer sikkeler bulunsa da Göktürk Kağanlığı’yla ilişkileri tam olarak kanıtlanamamıştı. Ancak son keşifle bu bağlantı daha güçlü hale geldi. Babayarov’un belirttiğine göre, bronzdan yapılan ve çeşitli ünvanlarla basılmış 20’den fazla sikke, Batı Göktürk Kağanlığı’yla ilişkilendiriliyor. Özellikle iki farklı sikkede Soğdça yazıyla geçen “twrk x’γ’n” ifadesi, dikkatleri bu paralar üzerine çekti.
Bu tür sikkelerin taşıdığı ikonografi, yapım tarzı ve metal özellikleri, onların diğer Göktürk dönemlerine ait paralardan farklı olduğunu gösteriyor. Ayrıca bu sikkelerde kullanılan tabirlerin, hem devletin adını hem de yöneticilerin etnik kökenini yansıtmak için kullanıldığı düşünülüyor. Prof. Dr. Babayarov, “Türk-Kağan” ifadesinin yalnızca şahsi bir ünvan değil, daha çok mensup olunan siyasi ve etnik kimliğin bir ifadesi olduğunu vurguluyor.
Yeni keşfedilen sikkenin, Göktürk Kağanı İstemi’nin Fergana’daki torunlarına ait olabileceği değerlendirmesi yapılıyor. Yazı sistemi ve arkeolojik veriler dikkate alındığında, paranın 580-610 yıllarına tarihlendiği ifade ediliyor. Bu da “Türk” kelimesinin yazılı olarak kullanılmasının, daha önce bilinen 8. yüzyıl Orhun Yazıtları’ndan yaklaşık 150 yıl daha geriye gittiğini gösteriyor.
Babayarov, bu keşfin yalnızca Türk tarihine değil, aynı zamanda genel tarih anlatısına da yeni bir perspektif kazandırdığını ifade ediyor. Zira, bugüne dek yaygın olan “Göktürkler göçebe olduğu için para kullanmazlardı” görüşü bu bulguyla ciddi biçimde sarsılmış durumda. Yerleşik düzene geçmiş Türk toplumlarının, şehirler inşa ettiği ve ekonomik ilişkilerde para kullandığına dair güçlü bir delil olarak değerlendirilen bu sikke, Türkistan’ın yerleşik kültüre sahip bölgelerinin tarihsel rolünü de yeniden gündeme taşıyor.
Fergana ve Taşkent gibi bölgelerde farklı türde sikkelerin de bulunmaya başlanması, Batı Göktürk Kağanlığı’nın hâkimiyet alanını ve kültürel etkisini gözler önüne seriyor. Bu yeni keşif, Türk adının tarihteki ilk izlerine dair bilinen sınırları genişletirken, Göktürk Kağanlığı’nın siyasi ve ekonomik yapısını da yeniden değerlendirmeye açıyor.
