Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH), veya cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) genellikle cinsel temas sonucu bulaşır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara neden olan organizmalar kişiden kişiye kan, meni, vajinal veya diğer vücut sıvıları aracılığıyla taşınır.

Bu tür enfeksiyonlardan bazıları cinsel olmayan yollar ile de bulaşabilir; örneğin gebelik ve doğum esnasında, anneden bebeğe geçebilir veya kan nakli ya da iğnelerin ortak kullanılmasıyla bulaşabilir.

Son derece sağlıklı görünen kişilerden, hatta enfeksiyon taşıdığından habersiz olan kişilerden cinsel yolla bulaşan hastalık kapmak mümkündür. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların çoğu bazı insanlarda hiç bir semptoma neden olmaz, bu nedenle uzmanlar "cinsel yolla bulaşan hastalıklar" yerine "cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar" terimini tercih ederler.

Belirtileri

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların çok çeşitli bulgu ve semptomları vardır. Bu sebeple komplikasyonlar oluşana kadar veya partnerlerden birine teşhis konana kadar fark edilmeyebilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bulgu ve semptomları şunlar olabilir:

  • Genital, oral veya rektal bölgede yaralar veya şişlikler
  • İdrar yaparken acı veya yanma
  • Peniste akıntı
  • Vajinada akıntı
  • Normalin dışında vajinada kanama
  • Özellikle kasıkta ancak bazen daha geniş alanda ağrılı, şişmiş lenf düğümleri
  • Alt karın ağrısı
  • Gövdede, ellerde ve ayaklarda kaşıntı

Bulgu ve semptomlar, organizmaya göre bulaştıktan günler ya da yıllar sonra ortaya çıkabilir. Birkaç hafta içinde tedavisiz bile çözülebilir ancak sonradan komplikasyonlar gelişebilir veya enfeksiyon bazen nüksedebilir.

Ne zaman doktora gitmelisiniz Şu durumlarda acilen doktorunuza görünün:

  • Cinsel olarak aktifseniz ve cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonununz olduğuna inanıyorsanız
  • Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bulgu ve semptomları varsa

Doktorunuzdan cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ve gerekiyorsa görüntüleme testleri için randevu alın:

  • Cinsel olarak aktif olduğunuzda veya 21 yaşına geldiğinizde – hangisi önce olursa
  • Yeni bir partnerle cinsel ilişkiye girmeden önce

Nedenleri

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar şu sebeplerle oluşabilir:

  • Bakteri; gonore(bel soğukluğu), sifilis(frengi), klamidya
  • Parazitler; trikomonaz
  • Virüsler; insan papilloma virüsü, genital herpes (genital uçuk), HIV

Cinsel aktivite diğer birçok bulaşıcı ajanın yayılmasında rol oynar, bununla birlikte cinsel temas olmadan enfeksiyon bulaşması da mümkündür. Hepatit A, B ve C virüsleri, şigella, kriptosporidyum ve Giardia lamblia buna örnektir.

Tedavi ve ilaçlar

Bakterilerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların tedavisi genelde daha kolaydır. Viral nfeksiyonlar kontrol edilebilir ama her zaman tedavi edilemeyebilir. Eğer hamileyseniz ve cinsel yolla bulaşmış enfeksiyonunuz varsa, acil tedavi bebeğinizin enfeksiyon kapma riskini önler veya azaltabilir. Tedavi genellikle enfeksiyona bağlı olarak aşağıdakilerden birini içerir.

  • Antibiyotikler. Genelde tek doz antibiyotikler, cinsel yolla bulaşan gonore, sifilis, klamidya ve trikomoniyaz gibi bir çok bakteriyel ve parazitik enfeksiyonu tedavi eder. Genelde gonore ve klamidya aynı anda tedavi edilir çünkü genelde iki enfeksiyon birlikte etki eder.

Antibiyotik tedavisine başladığınızda devam ettirmek çok önemlidir. Eğer ilaçları reçete edildiği şekilde alamayacağınızı düşünüyorsanız doktorunuza söyleyin. Daha kısa süreli ve basit bir tedavi dozajı olabilir. Buna ek olarak, tedaviniz tamamlanana kadar ve yaralarınız iyileşene kadar cinsel ilişkiden uzak durmanız önemlidir.

  • Antiviral ilaçlar. Reçeteli bir antiviral ilaç ile günlük baskılayıcı tedavi alırsanız herpes enfeksiyonunuzun nüksetme sıklığı azalır, ama yine de partnerinize her an herpes bulaştırabilirsiniz.

Antiviral ilaçlar, HIV virüsünü yıllarca kontrol altında tutabilir ama virüs kalıcıdır ve iletilebilir. Tedaviye ne kadar erken başlarsanız o kadar etkili olur. Tedaviye başlayınca, eğer ilaçlarınızı tam olarak belirtildiği şekilde alırsanız, virüs sayımının neredeyse tespit edemeyecek seviyeye kadar indirilmesi mümkündür.

Partnerin bilgilendirilmesi ve önleyici tedavi

Eğer test sonuçları cinsel yolla bulaşmış bir enfeksiyonunuz olduğunu gösteriyorsa, mevcut partnerleriniz ve son 3 aydan 1 yıla kadar birlikte olduğunuz partnerler bilgilendirilmelidir ki test yaptırsınlar ve enfeksiyon varsa tedavi edilsinler.

Resmi, gizli partner bilgilendirilmesi, cinsel enfeksiyonların özellikle de sifilis ve HIV’nin yayılmasını etkili şekilde engeller. Uygulama ayrıca, risk altında olan kişileri uygun danışma ve tedaviye yönlendirir. Ve bazı cinsel enfeksiyonları birden fazla kez yakalanabileceğiniz için, partnerin bilgilendirmesi size tekrar enfeksiyon bulaşması riskini düşürür.

Korunma

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmanın ya da riski azaltmanın belli yolları vardır.

  • Kaçınma. Cinsel enfeksiyonları önlemenin en etkili yolu cinsel ilişkiden kaçınmaktır.
  • Tek hastalıksız partnerle kalmak. Cinsel hastalıktan kaçınmak için diğer uygulanabilir yöntem enfeksiyonlu olmayan partnerle uzun süreli tek eşli ilişkidir.
  • Aşı olmak. Cinsel aktivite öncesinde aşı olmak belli tür cinsel hastalıklardan korunmada etkilidir. Cinsel yolla bulaşan ve kansere neden olabilen iki viral enfeksiyon için mevcuttur: İnsan papilloma virüsü (HPV), hepatit A ve hepatit B. Hastalık Kontrol ve Engelleme Merkezleri (CDC) HPV aşısını 11-12 yaşlarındaki kız ve erkek çocuklar için öneriyor. Eğer 11-12 yaşlarında tam olarak aşı olmadılarsa hastalık kontrol merkezi, kadınların ve erkeklerin 26 yaşına doğru aşı olmasını önermektedir. Hepatit B aşısı genelde yeni doğmuşlara yapılmaktadır.
  • Bekle ve doğrula. Siz ve yeni partneriniz cinsel enfeksiyon testi yaptırana kadar vajinal ve anal ilişkiden uzak durunuz. Oral ilişki daha az risklidir ama lateks prezervatif veya ince silikondan yapılmış kare parçalı diş barajı kullanarak oral ve genital bölge hücrelerinin doğrudan temasını engellemeniz gerekir. İnsan papilloma virüsü (HPV) testinin erkeklere yapılamadığını ve genital herpes için iyi bir görüntüleme testi olmadığını aklınızda bulundurun. Yani, semptomlar ortaya çıkana kadar enfeksiyon kaptığınızı farketmeyebilirsiniz. Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyona olmasına rağmen testin negatif çıkması mümkündür.
  • Sürekli ve doğru şekilde prezervatif veya diş barajı kullanın. Oral, vajinal veya anal cinsel hareket için her seferinde yeni lateks prezervatif veya diş barajı kullanın. Asla vazelin gibi yağ özlü kayganlaştırıcıyı lateks prezervatif veya diş barajıyla birlikte kullanmayın. Prezervatif çoğu cinsel enfeksiyonun bulaşma riskini azaltmasına rağmen, HPV veya herpes gibi açık genital yaralar içeren enfeksiyonlara karşı daha düşük koruma sağlar. Ayrıca, oral doğum kontrol ilaçları veya rahim içi araçlar gibi bariyersiz kontraseptifler cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruma sağlamaz.
  • Aşırı alkol tüketmeyin veya uyuşturucu kullanmayın. Eğer etki altındaysanız, cinsel anlamda risk almanız daha olasıdır.
  • Tanımadığınız kişilerle rasgele cinsel ilişkiden kaçının. İnternet siteleri, barlar ve benzeri yerlerde cinsel partner aramayın. Partnerinizi tanımamak cinsel enfeksiyon bulaşma riskini arttırır.
  • İletişim. Herhangi bir cinsel temastan önce, partnerinizle güvenli cinsel ilişki için iletişim kurun. Hangi cinsel hareketleri yapıp yapmayacağınız konusunda kesin bir karara varın.
  • Çocuğunuzu eğitin. Genç yaşta cinsel olarak aktif olmaya başlamak, kişinin birlikte olduğu toplam partner sayısının artmasına neden olabileceği için cinsel enfeksiyon riskini de arttırabilir. Biyolojik olarak genç kızlar enfeksiyon kapmaya daha yatkındır. Çocuğunuzun hareketlerini kontrol edemeseniz de cinsel aktivitenin risklerini anlamasını ve cinsel ilişki için beklemenin yanlış olmadığını anlamasını sağlayabilirsiniz.
  • Erkeğin sünnet olmasını düşünün. Sünnetli bir erkeğe enfeksiyonlu bir kadından (heteroseksüel iletim) HIV virüsünün bulaşma yüzdesinin 50-60 oranında azaldığı kanıtlanmıştır. Erkeğin sünnet olması aynı zamanda genital HPV ve genital herpes enfeksiyonlarının önlenmesine yardımcı olabilir
  • İlaç kullanmayı düşünün. Temmuz 2012’de, yemek ve ilaç bakanlığı, cinsel yolla bulaşmış yüksek riskteki HIV virüslü kişiler için belirli bir ilacını kullanmasını onaylamıştır.( emtrisitabin / tenofovir disoproksil fumarat kombinasyonunun sabit dozu) Bu ilaç ayrıca HIV tedavisinde diğer ilaçlarla birlikte de kullanılmaktadır.

HIV enfeksiyonundan korunmaya yardımcı olması için kullanıldığına, bu ilaç sadece doktorunuz kesin olarak sizde henüz HIV veya hepatit B enfeksiyonunuz olmadığında kullanılır. İlaç günlük ve tam belirtildiği şekilde alınmalıdır. Ve her cinsel ilişkide prezervatif kullanmak gibi diğer korunma yöntemleriyle birlikte kullanılmalıdır.

Bu ilaç herkes için uygun değildir. Bu ilaçla ilgileniyorsanız muhtemel riskleri yararları ve sizin için doğru olup olmadığıyla ilgili doktorunuzla görüşün.

Editör: Öznur Dede