Hem yetişkinler hem de çocuklar dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olabilir ve bu, Amerikan Psikiyatri Birliği’nin tanımladığı bir hastalıktır. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde DEHB türleri ve semptomları hakkında bilgi edinmek için okumaya devam edin.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Ne Demek? Belirtileri
DEH, birçok davranışla ilişkili bir rahatsızlıktır ve yaygın semptomları şu şekildedir:
- görevlere odaklanmakta veya konsantre olmakta sorun yaşamak
- bir işi tamamlarken unutkan olmak
- kolayca dikkatinin dağılması
- sabit bir şekilde bir yerde oturmakta zorluk çekmek
- insanlar konuşurken sözlerini kezmek
Sizde veya çocuğunuzda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu varsa, bu semptomların bir kısmına veya tümüne sahip olabilirsiniz. Sahip olduğunuz belirtiler, içinde bulunduğunuz DEHB türüne bağlıdır.
DEHB Türleri Nelerdir
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu teşhislerini daha tutarlı hale getirmek için, bu rahatsızlık 3 kategoriye ayrılmıştır.
Dikkatsiz
Adından da anlaşılacağı gibi, bu tür DEHB rahatsızlığına sahip kişiler odaklanma, görevleri tamamlama ve talimatları takip etme konusunda aşırı zorluk yaşarlar.
Uzmanlar ayrıca dikkatsiz tipte DEHB olan birçok çocuğa doğru teşhis koymanın oldukça zor olduğunu düşünüyor. Bu dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu türü, DEHB olan kızlar arasında erkeklere göre daha yaygındır.
Hiperaktif Dürtücü
Bu tür dikkat eksikliğine sahip olan kişiler, öncelikle hiperaktif ve dürtüsel davranış gösterirler. Bu, kıpır kıpır, insanların konuşurken sözünü kesmeyi ve sıralarını bekleyememek şeklinde açıklanabilir.
Bu DEHB türü genelde büyük bir endişeyi gerektirmiyor olsa da, ağırlıklı olarak hiperaktif-dürtüsel DEHB’si olan kişiler, bazı görevlere ve işlere odaklanmakta sorun yaşayabilir.
Kombine
Bu, en yaygın dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu türüdür. Kombine DEHB tipine sahip kişiler hem dikkatsiz hem de hiperaktif semptomlar gösterirler. Bunlar, dikkat edememe, dürtüsellik eğilimi ve normalin üzerinde aktivite ve enerji seviyelerinin olmasıyla açıklanabilir .
Sizin veya çocuğunuzun sahip olduğu DEHB türü, tedavinin türünü ve ne kadar süreceğini belirleyecektir. Sahip olduğunu dikkat eksikliği zamanla değişiklik gösterebilir, bu nedenle tedaviniz de değişebilir.
Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların yüzde 60’ından fazlası, yetişkin olduğunda da benzer semptomları sergilemeye devam eder. Ancak genelde daha azalmış olarak görülür.
Bununla birlikte tedavi önemlidir. Yetişkinlerde tedavi edilmeyen DEHB, yaşamın birçok yönünde olumsuz etkilere sebep olabilir. Zamanı yönetmede zorluk, unutkanlık ve sabırsızlık gibi semptomlar işte, evde ve her türlü ilişkide sorunlara neden olabilir.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
5-17 yaş arasındaki her 10 çocuktan birine DEHB teşhisi konuluyor ve bu da, bunu dünya genelindeki deki en yaygın çocukluk çağı nörogelişimsel bozukluklardan biri yapıyor.
Çocuklar için dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu genellikle okuldaki sorunlarla ilişkilendirilir. DEHB olan çocuklar genellikle kontrollü bir sınıf ortamında başarılı olma konusunda sorun yaşarlar.
Erkeklere dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı konma olasılığı kızlara göre iki kat daha fazladır. Bunun en anlaşılır nedeni, erkek çocukların hiperaktivitenin ayırt edici semptomlarını gösterme eğiliminde olmaları olabilir. DEHB olan bazı kız çocuklarında klasik hiperaktivite semptomları olabilir, ancak birçoğunda yoktur. Çoğu durumda, DEHB olan kız çocuklarında görülen iki ekstra belirti şu şekildedir:
- sık sık hayal kurmak
- aşırı konuşkan olmak
DEHB’nun birçok belirtisi tipik çocukluk davranışları olabilir, bu nedenle neyin DEHB ile ilgili olup neyin olmadığını bilmek ve bunu anlamak biraz zor olabilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Neden Olur? Sebepleri Nelerdir?
DEHB bu kadar yaygın olmasına rağmen, doktorlar ve araştırmacılar duruma neyin sebep olduğundan hala emin değiller. Nörolojik kökenleri olduğuna inanılıyor, aynı zamanda genetik sebepler de buna sebep olabilir.
Dopamin seviyesindeki azalmanın dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda bir faktör olduğu da öne sürülüyor. Dopamin, beyindeki sinyalleri bir sinirden diğerine taşımaya yardımcı olan bir kimyasaldır. Duygusal tepkileri ve hareketleri tetiklemede rol oynar.
Araştırmacılar, hamilelik sırasında sigara içmek gibi potansiyel nedenleri üzerinde hala araştırmalar yapıyorlar.
DEHB Testi Nasıl Yapılır? Teşhisi ve Tanısı Nasıl Konur?
Sizde veya çocuğunuzda DEHB olup olmadığını anlayabilecek tek bir test bulunmuyor. Gelecekte bu durum değişiklik gösterebilir. Teşhis yapmak için, doktorunuz sizin veya çocuğunuzun son altı ayda geçirdiği semptomları değerlendirecektir.
Doktorunuz muhtemelen öğretmenlerden veya aile üyelerinden bilgi toplayacaktır, ayrıca belirtileri gözden geçirmek için kontrol listeleri ve derecelendirme ölçekleri kullanabilir. Ayrıca diğer sağlık sorunlarını kontrol etmek için fiziksel bir muayene yapmaları da muhtemeldir.
Kendinizin veya çocuğunuzun dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olduğundan şüpheleniyorsanız, bir değerlendirme almak için doktorunuzla konuşun. Çocuğunuz için, okul danışmanıyla da konuşabilirsiniz. Okullar, çocukları eğitim performanslarını etkileyebilecek sorunlar açısından düzenli olarak değerlendirir.
Değerlendirme için doktorunuza veya danışmanınıza, siz veya çocuğunuzun davranışları hakkında notları bildirin ve süreci birlikte takip edin.
Doktorunuz DEHB’den şüpheleniyorsa, sizi veya çocuğunuzu bir DEHB uzmanına yönlendirebilir. Teşhise bağlı olarak, bir psikiyatrist veya nörologdan randevu almanızı da önerebilirler.
DEHB Tedavisi Nasıldır? Tedavi Yöntemleri
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi genelde davranışsal terapileri, ilaçları veya her ikisinin birlikte uygulanmasıyla yapılır. Ayrıca DEHB bitkisel tedavisi de mümkündür.
Tedavi genelde psikoterapi gibi karşılıklı diyaloğa dayalı yöntemlerle yapılır. Konuşma terapisiyle, siz veya çocuğunuz DEHB’nun hayatınızı nasıl etkilediğini ve onu yönetmenize yardımcı olmanın yollarını öğrenebilirsiniz.
Diğer bir terapi türü de davranışçı terapidir. Bu terapi, size veya çocuğunuza davranışınızı nasıl izleyeceğinizi ve yöneteceğinizi öğrenmede yardımcı olabilir.
İlaç tedavisi de zaman zaman tercih edilen yöntemlerden biridir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ilaçları, beyin kimyasallarını dürtülerinizi ve eylemlerinizi daha iyi kontrol etmenizi sağlayacak şekilde etkileyecek şekilde tasarlanmıştır.
dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek tedavi seçenekleri ve davranışsal müdahaleler hakkında daha fazla bilgi edinmek için doktorunuza danışabilirsiniz. Biz reçete ilaçlarından bahsetmeyeceğiz, yalnızca doğal çözüm yollarından bahsedeceğiz. Reçete edilen ilacı tavsiye etmesi gereken kişi doktorunuzdur.
Doğal İlaçlar
Doktorlarınızın önerdiği ilaca ek olarak (veya ilaç yerine doğrudan bunları önerebilir) DEHB semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olmak için kullanılan bazı çözümler de mevcuttur.
Bu çözüm yollarının bazıları şu şekildedir:
- sağlıklı ve dengeli beslenin, vitamin dengesini korumaya çalışın
- günde en az 60 dakika fiziksel aktivite yapın
- kaliteli bir uyku uyumaya odaklanın
- telefon, bilgisayar ve televizyon gibi cihazlarda geçirdiğiniz günlük ekran süresini sınırlandırın
Araştırmalar ayrıca meditasyonun ve dışarıda vakit geçirmenin aşırı aktif zihinleri sakinleştirmeye yardımcı olabileceğini ve DEHB semptomlarını hafifletebileceğini göstermiştir.
Yetişkinler ve gençler üzerine yapılan araştırmalar, meditasyonun dikkat ve düşünce süreçlerinin yanı sıra anksiyete ve depresyon gibi kişilik bozuklukları üzerinde de olumlu etkileri olduğunu göstermiştir.
Belirli alerjenlerden ve gıda katkı maddelerinden kaçınmak, DEHB semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilecek yollardandır.
DEHB Olan Çocuğa Nasıl Davranılmalı
DEHB nörogelişimsel bir bozukluk olsa da, bir öğrenme yetersizliği olarak kabul görmez. Bununla birlikte, DEHB belirtileri öğrenmenizi bir miktar zorlaştırabilir. Ayrıca, öğrenme güçlüğü olan bazı bireylerde DEHB’nun ortaya çıkması da mümkündür.
Çocuklarda dikkat eksikliğini hafifletmeye yardımcı olmak için öğretmenler, DEHB’li bir öğrencilerin eğitimi için bireysel yönergeler oluşturabilir. Bu, ödevler ve testler için ekstra zaman tanımak veya söz konusu öğrenciye bunun karşılığında bir ödül vermek gibi olabilir.
Genel olarak DEHB büyük bir sorun olarak görülmez ve çözümü mümkündür.
DEHB ve Depresyon
Siz veya çocuğunuzda dikkat eksikliği bulunuyorsa, depresyona sahip olma olasılığınız da daha yüksektir. DEHB olan çocuklarda majör depresyon oranı, DEHB olmayan çocuklara göre beş kat daha yüksektir. DEHB’li yetişkinlerin yüzde 31’e varan bir kısmının da depresyona sahip olduğu tespit edildi.
Bu size çifte bir sorun gibi gelebilir, ancak her iki durumda da tedavilerle çözüm üretmenin mümkün olduğunu bilmeniz gerek. Her ikisinin de tedavi yolları birbirine oldukça benzerdir. Psikoterapi her iki durumu da tedavi etmeye yardımcı olabilir.
İlgili Makale:Depresyon Nedir: Belirtileri, Tedavisi ve Bilinmeyenler
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile Başa Çıkmak İçin İpuçları
Siz veya çocuğunuzda dikkat eksikliği varsa, düzenli bir program uygulamak faydalı olacaktır. Özellikle yetişkinler için bir liste yapmak, hatırlatıcılar ayarlamak ve ajanda tutmak gibi yollar organize olmanıza ve düzenli bir yaşam sürmenize yardımcı olabilir. Çocuklar için ise benzer programları bizzat siz yapıp onlara yardımcı olmanız, telefon ve tablet gibi cihazlarda geçirdiği süreleri kısıtlamak, ödül mekanizması gibi yöntemler uygulamak faydalı olacaktır.
Doktorunuz, DEHB belirtilerinizi yönetme yolları konusunda size en iyi rehberliği sağlayacaktır.
Çocuklar ve yetişkinler için, bu sorun tedavi edilmediği takdirde hayatınız üzerinde ciddi bir etkiye sahip olabilir. Okulunuz, işiniz ve sosyal ilişkileriniz etkilenebilir. Durumun etkilerini azaltmak için tedaviye başvurmak oldukça değerlidir.
Ancak, dikkat eksikliği ve hiperaktiviye bozukluğu olan pek çok kişinin tatmin edici ve başarılı bir yaşam sürmekten hoşlandığını da belirtmeliyiz. Hatta bazıları bu durumun faydalarını bile dile getiriyor.
Sizde veya çocuğunuzda DEHB olabileceğini düşünüyorsanız, ilk adımınız doktorunuzla konuşmak olmalıdır. Doktorlarınız, bunun siz veya çocuğunuz için bir faktör olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilirler.
