İleri yaştaki hastalarda ya da demans hastalarında düşme, hangi sebeplerle ortaya çıkabilir? Düşme, çok basit sebeplerle de ortaya çıkabilir. Çoklu sebeplerle de ortaya çıkabilir. En basitinden düşünecek olursak ileri yaşla ortaya çıkan bir takım mekanik sorunlar vardır. Nedir bunlar? Eklem hastalıkları, kas kitlesinde azalma, beslenme bozuklukları, tansiyonda olan değişimler düşmeyi çok yakından etkileyen ve ilgilendiren faktörlerdir. Örneğin, kireçlenmesi olan hastalar daha zor adım atarlar. Daha zor yürürler. Özellikle de düz olmayan yüzeyler daha engebeli yüzeylerde çok daha güç yürürler ve takılabilirler. Bu nedenle düşüp çok ciddi sorunlar ortaya çıkabilir.
Mekanik sorunlar sadece diz, ayak bileği, kalça değil, bel kemiğinde yani aksiyel sistem dediğimiz omurlarda olan sorunlar da düşmelere sebebiyet verebilir. Sebep olduğu kronik ağrılar, kas güçsüzlükleri düşmelere sebebiyet verebilir. Beslenme bozuklukları sıvı alımında geri kalma, gıda alımında geri kalma, kalori alımında geri kalma hem günlük enerji ihtiyacının karşılanamaması hem de bizi ayakta tutan kas kitlesini kaybetmemize sebep olması nedeniyle düşmelerin önemli sebeplerinden bir diğeridir. Bunun dışında bazı vitamin eksiklikleri özellikle D ve B12 vitamini eksikliğinde düşme sıklığı artmaktadır. Baş dönmesi dediğimiz tıbbi ismi vertigo olan, baş dönmesi varlığında düşme ortaya çıkabilmektedir. Bunun basit ya da daha ciddi sebepleri vardır. En basit anlamda iç kulaktaki bir merkezden kaynaklanan ve bizim pozisyonel vertigo dediğimiz bir durumda da düşme ortaya çıkabilir. Merkezi sinir sistemini ilgilendiren daha ciddi sorunlar da baş dönmesine sebep olabilir.
İkisini birbirinden nasıl ayırırız? Tabi ki profesyoneller ayırabilir ama en basit anlatımıyla, basit pozisyon değişiminde yatakta dahi kişinin başını bir taraftan öbür tarafa ani çevirmesiyle bile baş dönmesi hatta bulantı ve kusmaya gidebilecek düzeyde baş dönmesi ortaya çıkıyorsa, bu basit anlamda iç kulaktan kaynaklanıyor kabul edilip bu yönde araştırma yapılabilir. Her an bir baş dönmesi oluyorsa otururken, ayakta belki de çok yeni ortaya çıkmışsa merkezi sinir sistemini ilgilendiren yeni bir sorun olabilir. Düşmeye sebep olabilecek nörolojik bir takım hastalıklardan bahsetmek gerekir. Özellikle parkinson hastalığı ve parkinson sendromları dediğimiz Parkinson benzeri bir takım nörolojik hastalıklar da ciddi anlamda düşmeye sebep olabilir. Bunların belirtileri nelerdir? Küçük adım atma, vücudun katılaşması, yüz ifadesinin donuklaşması ve kişinin hareket kabiliyetinde ciddi anlamda göze çarpan değişiklikler bazı sendromlarda düşme çok ön planda olabilir.
Düşmeler, parkinson sendromları dediğimiz bu grup hastalıkların bir kısmında belki ilk bulgu olabilir. Kişiler çok kolay düşebilir. Bunun dışında düşmeye sebep olabilecek başka nörolojik hastalıklar da vardır. Beyincik dediğimiz cerebellum hastalıklarında gerçekten düşme ortaya çıkabilir. Yeni bir inme sonrası da kişi düşebilir. Bütün bunların içerisinde bir diğer problemi de unutmamak gerekir. Mesela diyabetik hastalarda çok karşımıza çıkar ama ileri yaşta çokça gördüğümüz kardiyovasküler sistemin ani adaptasyon yetersizliği yani bir insan normalde ayağa kalktığı zaman kanın, vücudun alt yarısında göllenmesine engel olan bir takım kontrol mekanizmaları vardır. Bunlar otonom sinir sistemi başlığı altında geçer. Bizim vücudumuzda devreye giren bir takım aktiviteler, kanın vücudun alt bölgesinde göllenmesine engel olur. Tüm vücuda eşit dağılmasına yardımcı olur. İleri yaşta bu sistemde bir takım bozulmalar ortaya çıkmaktadır. Diyabet, kalp hastalıkları
gibi bir takım sorunlar da varsa bu daha da kolay bir hal almaktadır. O yüzden bunu hiç unutmamamız gerekir. Bunun tıptaki adı ortostatik hipotansiyondur. Kişide yattığı yerde hiçbir sorun yokken yataktan doğrulurken, oturduğu yerden aniden doğrulurken bir anda gözü kararır, başı döner ve o sırada düşebilir.
Yaşlılar, özellikle de erkekler mesanedeki bir takım değişiklikler veya prostat nedeniyle geceleri çok tuvalete kalkarlar. İdrar ya da gayta yaparken yani gece ihtiyaç giderirken, sinir sisteminin elemanlarının aşırı aktivitesi bizim parasempatik aktivite dediğimiz aşırı aktivite nedeniyle baygınlık da geçirebilirler ve düşebilirler. Gece tuvalete sık kalkan bireyler için en azından bir takım adaptif uygulamalar yani hemen ayağa kalkmak yerine yavaş yavaş kalkmak, tuvalette mutlaka oturarak ihtiyaç gidermek hatta tuvaletin yanına tutacaklar yapmak ve tuvaletin mutlaka aydınlık olması gibi bir takım önlemler almak gerekir. Ciddi sorunlu hastalarda yapılabiliyorsa bakıcının da birlikte kalkması gibi uygulamalarla bertaraf edilebilir. Unutmayalım ki düşmelerin birçok sebebi vardır. Bazıları çok basittir. Sebep olduğu sonuç çok ağır olmaktadır. Çünkü bu hastaların birçoğunda kemik erimesi var ve bu insanlar düştüğünde maalesef ciddi kırıklarla hastanelere yatıyorlar. Bunların önemli bir kısmı bu süreç içerisinde kaybediliyor. Kaybedilmese bile önemli bir kısmı yatalak hale geliyor. Bir daha ayağa kalkamıyor. Hasta ve hastaya bakanlar açısından çok önemli bir yük demektir.
