Akciğer kanseri, akciğerlerde başlayan kanserdir. Akciğerler, nefes alırken oksijeni içeri alan ve nefes verirken karbondioksiti dışarı atan, göğüsteki iki süngerimsi organdır.

Amerika'da kadın ve erkekler arasında kanser ölümlerinde birinci sırada akciğer kanseri yer alır. Akciğer kanseri her yıl kolon, prostat, over ve meme kanserlerinin toplamından daha fazla can alır.

Sigara içen kişiler akciğer kanseri riski en yüksek olan gruptur. Akciğer kanseri riski, sigara kullandığınız süre ve içtiğiniz sigara adedi ile artar. Yıllarca sigara içmiş olsanız bile, sigarayı bıraktığınızda aciğer kanseri riskiniz ciddi şekilde düşer.

Belirtileri

Akciğer kanserinin erken evrelerinde genellikle bulgu ve semptomlar görülmez. Tipik olarak bulgu ve semptomlar hastalık ilerlediğinde oluşur.

Akciğer kanserinin bulgu ve semptomları aşağıdakileri içerebilir:

  • Yeni başlayan ve geçmeyen öksürük
  • Kronik veya sigaraya bağlı öksürüğün farklılaşması
  • Nefes darlığı
  • Göğüs ağrısı
  • Nefes alıp verirken hırıltı
  • Ses kısılması
  • Nedeni açıklanamayan kilo kaybı
  • Kemik ağrısı
  • Baş ağrısı

Ne zaman doktora gitmelisiniz

Sizi endişelendiren herhangi bir bulgu veya semptom varsa doktorunuzdan randevu alın.

Sigara içiyorsanız ve bırakamıyorsanız doktorunuzdan randevu alın. Doktorunuz danışmanlık hizmeti, ilaç veya nikotin bağımlılığından kurtulmanıza yardım edecek ürünler gibi sigara bırakma stratejileri önerebilir.

Nedenleri

Sigara içmek, hem sigara içenler hem de pasif içiciler için, akciğer kanserinin önde gelen nedenidir. Ancak hiç sigara kullanmamış ve devamlı sigara dumanına maruz kalmayan kişilerde de akciğer kanseri oluşabilir. Bu tip durumlarda akciğer kanserinin nedeni açık değildir.

Sigara içmek nasıl akciğer kanserine neden olur

Doktorlar, sigaranın akciğer hücrelerine zarar vererek kansere neden olduğunu düşünmektedir. Kansere neden olan (kanserojen) maddeler içeren sigara dumanını soluduğunuz zaman akciğer dokusundaki değişim neredeyse hemen başlar. Başlarda vücudunuz bu hasarı onarmayı başarabilir. Ancak dumana her maruz kaldığınızda, sağlıklı akciğer hücrelerinin gördüğü zarar artar. Zamanla bu hasar hücrelerin anormal davranmasına neden olur ve kanser oluşabilir.

Akciğer kanserinin türleri

Doktorlar, kanser hücrelerinin mikroskoptaki görüntüsünü temel alarak akciğer kanserini iki ana gruba ayırmıştır. Doktorunuz tedavi kararlarını verirken kanserin türünü esas alır. Akciğer kanserinin iki genel türü şunlardır:

  • Küçük hücreli akciğer kanseri. Küçük hücreli akciğer kanseri vakalarının neredeyse tamamı fazla sigara içen kişilerde görülür ve küçük hücreli olmayan akciğer kanserine kıyasla daha az yaygındır.
  • Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri. Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri, benzer özelliklere sahip çeşitli akciğer kanseri türleri için kullanılan genel bir terimdir. Skuamöz hücreli karsinom, adenokarsinom ve büyük hücreli karsinom küçük hücreli olmayan akciğer kanseri türleridir.

Tedavi ve ilaçlar

Doktorunuzla birlikte genel sağlık durumunuz, kanserinizin türü ve evresi, ve tercihleriniz gibi çeşitli faktörleri göz önünde bulundurarak tedavi planınını seçersiniz. Tedavi seçenekleri genellikle cerrahi, kemoterapi, radyasyon terapisi veya hedefe yönelik ilaç terapisinden bir veya daha fazlasını içerir.

Bazı durumlarda tedavi olmamayı tercih edebilirsiniz. Örneğin tedavinin yan etkilerinin, potansiyel faydalarından daha fazla olduğunu düşünebilirsiniz. Böyle bir durumda doktorunuz, ağrı ve nefes darlığı gibi kanserin neden olduğu semptomları tedavi edecek bir bakım önerebilir.

Cerrahi

Ameliyat sırasında cerrah, kanseri ve sağlıklı dokudan bir parçayı almak için çalışır. Akciğer kanseri tedavisi için uygulanan cerrahi yöntemler:

  • Wedge rezeksiyon. Akciğerden tümörün bulunduğu küçük bir parça ve bir miktar sağlıklı doku alınır.
  • Segmental rezeksiyon. Akciğerden daha büyük bir parça alınır ancak bütün bir lob alınmaz.
  • Lobektomi. Akciğerden bir lobun tamamı alınır.
  • Pnomonektomi. Bir akciğerin tamamı alınır.

Eğer ameliyat olursanız cerrah, kanser belirtisi olup olmadığını kontrol etmek amacıyla göğsünüzden lenf düğümleri de alabilir.

Akciğer kanseri ameliyatının kanama ve enfeksiyon gibi riskleri vardır. Akciğer ameliyatından sonra nefes darlığı beklenir. Eğer akciğerinizin bir kısmı alındıysa, kalan akciğer dokusu zamanla genişleyecektir böylece nefes almanız kolaylaşacaktır. Doktorunuz, nefes alma egzersizleriyle iyileşmenize yardımcı olabilecek bir solunum terapisti önerebilir.

Kemoterapi

Kemoterapide kanser hücrelerini öldürmek için ilaç kullanılır. Bir veya daha fazla kemoterapi ilacı koldaki bir damar yoluyla (intravenöz) veya ağızdan verilir. İlaç kombinasyonu birkaç hafta veya aya yayılan bir tedavi dizisi şeklinde verilir, kendinizi toparlamanız için tedaviye dönem dönem ara verilir.

Radyasyon terapisi

Radyoterapide kanser hücrelerini öldürmek için X-ışınları gibi yüksek enerjili ışınlar kullanılır. Radyoterapi vücudun dışarısından uygulanabilir (eksternal/dışarıdan ışınlama) veya iğne, kapsül ya da kateter gibi bir radyoaktif kaynak vücudun içerisine yerleştirilir (brakiterapi).

Radyoterapi tek başına veya diğer akciğer kanseri tedavileriyle birlikte uygulanabilir. Bazen kemoterapi ile eş zamanlı uygulanır.

Akciğer kanseri çok küçük olan kişiler için stereotaktik vücut radyoterapisi bir seçenek olabilir. Bu radyoterapide akciğer kanserine farklı açılardan birçok ışınlama yapılır. Stereotaktik vücut radyoterapisi genellikle bir veya birkaç tedavide tamamlanır. Belirli durumlarda cerrahi yerine uygulanabilir.

Radyoterapi tek başına veya diğer akciğer kanseri tedavileriyle birlikte uygulanabilir. Bazen kemoterapiyle aynı anda uygulanır.

Hedefe yönelik ilaç terapisi

Hedefe yönelik terapiler, kanserli hücrelerdeki spesifik anormallikleri hedef alan daha yeni kanser tedavileridir. Akciğer kanseri için hedefe yönelik terapi seçenekleri şunlardır:

  • Bevacizumab. Bevacizumab tümörün yeni kan damarları oluşturmasını engeller. Tümöre bağlanan kan damarları, tümörün büyümesi için gerekli olan oksijen ve besinleri sağlar. Bevacizumab genellikle kemoterapi ile birlikte kullanılır ve ilerlemiş ve tekrarlayan küçük hücreli olmayan akciğer kanseri tedavisi için onaylanmıştır. Bevacizumab riskleri kanama, kan pıhtıları ve yüksek tansiyondur.
  • Erlotinib. Erlotinib kanser hücrelerine büyüme ve bölünme sinyali veren kimyasalları bloke eder. Erlotinib, kemoterapinin sonuç vermediği, ilerlemiş ve tekrarlayan küçük hücreli olmayan akciğer kanseri hastaları için onaylanmıştır. Bu ilacın size yardımcı olma ihtimalini belirlemek için akciğerinizden alınan kanserli hücreler test edilir. Erlotinib yan etkileri deride kızarıklık ve ishal içerir. Sigara kullananların bu ilaçtan faydalanma olasılığı kullanmayanlara göre daha düşüktür.
  • Crizotinib. Crizotinib, kanser hücrelerinin kontrolsüz büyümesini ve normal hücrelerden daha uzun yaşamasını sağlayan kimyasalları bloke eder. Crizotinib, ilerlemiş küçük hücreli olmayan akciğer kanseri olan ve kanserli hücrelerinde belirli bir mutasyon olan kişiler için onaylanmıştır. Bu mutasyonun olup olmadığını belirlemek için kanser hücreleri kullanılarak özel bir laboratuvar testi yapılır. Crizotinib yan etkileri bulantı ve çift görme veya bulanık görme gibi görme sorunlarını içerir.

Klinik çalışmalar

Klinik çalışmalar deneysel akciğer kanseri tedavileridir. Eğer tedavi seçenekleriniz sınırlıysa veya tedaviler işe yaramıyorsa klinik çalışmalara başvurmayı düşünebilirsiniz. Klinik çalışmalarda en yeni tedaviler uygulansa da iyileşmeyi garanti etmez. Tedavi seçeneklerinizi doktorunuzla birlikte dikkatlice değerlendirin. Klinik çalışmalara katılımınız gelecekte akciğer kanseri tedavisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur.

Destekleyici bakım

Eğer tedaviler istenilen sonucu vermiyorsa doktorunuz ağır tedaviler yerine destekleyici bakım önerebilir. Destekleyici bakımda bulgu ve semptomları rahatlatmak için tedaviler uygulanır ancak kanseri durdurmaya yönelik tedavi uygulamaz. Destekleyic bakım ya da palyatif bakım, tedaviye bağlı yan etkileri yaşamadan hayat kalitenizin mümkün olduğunca yüksek tutmanızı sağlar.

İlerlemiş küçük hücreli olmayan akciğer kanserli kişiler arasında yapılan bir araştırmada, kanser teşhisinden sonra destekleyici bakıma başlayan kişilerin, radyasyon ve kemoterapi tedavisine devam edenlerden daha uzun yaşamıştır. Destekleyici bakım alan grup, hayat kalitesi ve duygusal durumlarının iyileştiğini bildirmiştir. Bu grup, standart tedaviye devam edenlerden ortalama 3 ay daha uzun yaşamıştır.

Yaşam tarzı ve evde bakım

Nefes darlığıyla başa çıkmak

Akciğer kanseri olan birçok kişi hastalığın bir döneminde nefes darlığı yaşar. Oksijen takviyesi ve ilaç gibi rahatlamanıza yardımcı olacak tedaviler vardır ancak bunlar her zaman yeterli olmayabilir. Nefes darlığıyla başa çıkmak için aşağıdakileri deneyebilirsiniz:

  • Sakin olmaya çalışın. Nefes darlığı korkutucu olabilir. Ama korku ve endişe nefes almanızı daha da zorlaştırır. Nefes darlığı hissetmeye başladığınızda sakinleşmenize yardımcı olan bir aktivite seçerek kokuyu kontrol altında tutmaya çalışın. Müzik dinleyin, sevdiğiniz bir tatili hayal edin, meditasyon yapın veya dua edin.
  • Rahat bir pozisyon bulun. Nefes darlığı hissettiğinizde öne eğilmek yardımcı olabilir
  • Nefesinize odaklanın. Nefes darlığı hissettiğinizde zihninizi nefes almaya odaklayın. Akciğerlerinizi havayla doldurmaya çalışmak yerine diyaframınızı kontrol eden kasları hareket ettirmeye konsantre olun. Dudaklarınızı büzerek nefes almayı deneyin ve nefesinizin hareketlerinize ayak uydurmasını sağlayın.
  • Enerjinizi önemli şeyler için saklayın. Nefes darlığınız varsa çok kolay yorulabilirsiniz. Günlük işlerinizden mecburi olmayanları keserek gerçekten yapılması gereken işler için enerjiniz kalmasını sağlayabilirsiniz.
  • Oda sıcaklığını düşürün. Daha serin bir odada nefes almanız daha kolay olabilir.
  • Pencereye yakın oturun. Pencereden dışarıyı görebildiğiniz bir yerde oturmak veya uzanmak nefes darlığı yaşadığınızda kendinizi hapsolmuş hissetmemenize yardımcı olur.
  • Vantilatörü yüzünüze doğru çevirin. Yüzünüze doğru vantilatör üflediğinde daha kolay nefes aldığınızı hissedebilirsiniz.
  • Gün boyunca daha küçük porsiyonlarda birçok kez yemek yiyin. Her gün bir iki büyük öğün yerine birçok küçük öğün yiyin.
  • Uyandığınızda dinlenmiş hissetmenize yetecek kadar uyuyun. Uyku sorunu yaşıyorsanız uyumanıza yardımcı olacak ilaçlar veya diğer yöntemler hakkında doktorunuzla konuşun.

Eğer nefes darlığı yaşıyorsanız ya da semptomlarınız kötüleşiyorsa doktorunuza söyleyin.

Korunma

Akciğer kanserinden korunmanın kesin bir yolu yoktur ama riski azaltmak için bu adımları takip edin:

  • Sigara içmeyin. Sigara kullanmıyorsanız asla başlamayın. Sigara konusunda çocuklarınızla da konuşun ve bu en büyük risk faktörünü anlamalarını sağlayın. Çocuklarınızın akran baskısına hayır demeyi öğrenmeleri için sigara ile ilgili konuşmaya erken yaşlarda başlayın.
  • Sigarayı bırakın. Sigarayı hemen bırakın. Yıllarca sigara içmiş olsanız bile sigarayı bırakmak akciğer kanseri riskinizi düşürür. Sigarayı bırakma ürünleri ve stratejileri hakkında doktorunuzla konuşun. Nikotin bırakma ürünleri, ilaçlar ve destek grupları gibi seçenekler mevcuttur.
  • Sigara dumanına maruz kalmaktan kaçının. Eğer sigara kullanan biriyle yaşıyorsanız veya birlikte çalışıyorsanız bırakması için teşvik edin. En azından sigara içmek için dışarı çıkmasını isteyin. Sigara içilen bar veya restoranlardan uzak durun ve sigara içilmeyen mekanları tercih edin.
  • Evinizdeki radon miktarını kontrol edin. Özellikle radon sorunu olan bir bölgede yaşıyorsanız evinizdeki radon seviyesini kontrol ettirin. Evinizin güvenli hale gelmesi için yüksek radon seviyeleri düzeltilebilir. Radon testi için yerel kamu sağlığı merkezlerine başvurabilirsiniz.
  • İş yerinde kanserojen maddelere dikkat edin. İş yerinde zehirli kimyasallara maruz kalmamak için gereken önlemleri alın. Güvenlik önlemlerine uyun. Örneğin iş yerinde takmanız için maske verilmişse her zaman takın. İş yerinizde başka ne gibi önlemler alabileceğinizi doktorunuza sorun. Sigara içmek, iş yerinde maruz kaldığınız kanserojen maddelere bağlı akciğer hasarı riskini arttırır.
  • Diyetinize bol bol meyve ve sebze ekleyin. Meyve ve sebze çeşitleri içeren sağlıklı bir diyet takip edin. Besin değeri yüksek ve vitamin kaynağı yiyecekler en iyi tercihtir. Hap şeklinde yüksek dozda vitamin almaktan kaçının çünkü zararlı olabilir. Örnek olarak, araştırmacılar fazla sigara için kişilere beta karoten takviyesi vererek akciğer kanseri riskini düşürmeyi amaçlamıştır, ancak sonuçlar bu takviyelerin sigara kullananlarda kanser riskini arttırdığını göstermiştir.
  • Alkol alıyorsanız makul seviyenin üstüne çıkmayın. Kadınlar için günde bir içki, erkekler için günde iki içki sınırına uyun. 65 yaş üstü kişiler günde bir içkiden fazla tüketmemelidir.
  • Egzersiz yapın. Haftalık 150 dakika orta seviye aerobik egzersiz veya 75 dakika ağır aerobik egzersiz hedefleyin. Orta seviye ve ağır egzersizi birleştiren bir plan da yapabilirsiniz. Henüz düzenli egzersiz yapmıyorsanız önce doktorunuzun onayını alın. Yavaş yavaş başlayın ve zamanla aktiviteyi arttırın. Bisiklet sürme, yüzme ve yürüyüş iyi tercihlerdir. Egzersizi günlük rutininize ekleyin, arabayı iş yerinizden daha uzağa park edip yürüyün veya asansör yerine merdivenleri kullanın. Kuvvet antrenmanı da önemlidir. Haftada en az 2 gün kuvvet antrenmanı yapmaya gayret edin.

Editör: Öznur Dede