Flynn etkisi terimi de tam burada ortaya çıkıyor, zeka ve zeki olmak üzerine çalışmalar yürüten psikologlar, yeni nesil çocukların eski nesillere (kuşaklara) göre daha zeki olduğunu ortaya koyuyor. Flynn etkisini inceleyen araştırmacılar, IQ testlerindeki puanların değerlendirmelerinin zaman ilerledikçe iyileştiğini fark ettiler. Makalemizde Flynn etkisinin ne olduğunu, konuyla ilgili araştırmaları ve bize insan zekası hakkında ne anlattığını inceleyeceğiz.
Flynn etkisi, konuyla ilgili çalışmalar yapan ilk araştırmacı James Flynn’ın 1980’lerde açıklanan IQ testlerinde puanların artışını incelediğinde ortaya atıldı. Bu etkiyi inceleyen araştırmacılar, bu iddia ile ilgili geniş bir destek buldular. Psikolog Lisa Trahan ve meslektaşları tarafından yayınlanan bir araştırma makalesi, yayınlanan diğer çalışmaların (toplam 14.000’den fazla katılımcıyı içeren) sonuçlarını birleştirdi ve IQ puanlarının 1950’lerden beri gerçekten arttığını buldu. Araştırmacılar bazı istisnaları belgelemiş olsalar da, IQ puanları genellikle zamanla artış göstermiştir.
Flynn Etkisi Neden Oluyor?
Araştırmacılar, Flynn etkisini açıklamak için birkaç teori öne sürdüler. Bunlardan biri, sağlık ve beslenmedeki değişim ve gelişmelerle ilgilidir. Örneğin, geçtiğimiz yüzyılda hamilelikte sigara ve alkol kullanımında azalma, zararlı kurşunlu boya kullanımının durdurulması, bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde gelişmeler ve beslenmede gelişmeler görüldü. Bu gelişimlerin doğal olarak IQ ortalamasını yükselttiği düşünülüyor.
Başka bir deyişle, Flynn etkisi kısmen, yirminci yüzyılda, önceki nesillerdeki insanların tam potansiyellerine ulaşmasını engelleyen halk sağlığı sorunlarının çoğunu ele almaya başlamış olmamızdan kaynaklanıyor olabilir.
Flynn etkisine dair bir diğer teori de, geçtiğimiz yüzyılda Sanayi Devrimi’nin bir sonucu olarak meydana gelen toplumsal değişikliklerle ilgilidir. Bir TED konuşmasında Flynn, bugün dünyanın “Yeni zihin alışkanlıkları hakkında farkındalık geliştirmemiz gereken bir dünya” olduğunu açıklıyor. Flynn, IQ puanlarının, farklı şeyler arasındaki benzerlikleri bulmamızı isteyen sorularda ve daha soyut problem çözme türlerinde oldukça hızlı şekilde arttığını keşfetti (her ikisi de modern dünyada daha yapmamız gereken şeyler.)
Modern toplumun IQ testlerinin neden daha yüksek puanlarla sonuçlandığını açıklamak için birkaç fikir öne sürüldü. Örneğin bugün, çoğumuzun zorlu, entelektüel açıdan titiz işleri var. Okullar ve eğitim sistemleri de değişti: 1900’lerin başında okulda yapılan bir test daha çok ezberlemeyi ön plana alırken, son zamanlarda yapılan eğitim ve sınavlar “nispeten” daha uygulamaya yönelik yapılıyor. Ayrıca, geçmişte liseden sonra eğitime devam eden insan sayısı çok az iken, günümüzde neredeyse her genç üniversite okuyup eğitim hayatına devam ediyor.
Ayrıca günümüzde aile mevcutları daha küçük olma eğilimindedir ve bunun, çocukların ebeveynleriyle etkileşim halindeyken yeni sözcükler öğrenmelerine olanak sağlayabileceği öne sürülmüştür. Konu hakkında ortaya atılan teorilerde, günümüzdeki eğlence aktivitelerinin daha karmaşık olduğu bile öne sürüldü. Favori bir kitaptaki veya TV dizisindeki olay örgüsünü anlamaya ve tahmin etmeye çalışmak bile günümüz insanlarını daha akıllı yapıyor olabilir.
Flynn Etkisi Ne İşimize Yarar
Flynn etkisi bize insan zihninin düşündüğümüzden çok daha uyumlu, şekillendirilebilir ve nesilden nesile gelişebilir olduğunu söylüyor. Düşünce kalıplarımız da haliyle eski nesillere göre daha modern ve farklı şekilde oluşuyor. Modern endüstriyel topluma maruz kaldığımızdan, dünyayı atalarımızdan farklı şekilde yorumluyor ve buna göre düşünceler geliştiriyoruz. Haliyle IQ ortalamamız da yıldan yıla artış gösteriyor, her nesil bir öncekine göre süper zeki oluyor.
The New Yorker’da Flynn etkisini tartışan Malcolm Gladwell şöyle yazıyor: “IQ testlerinin ölçüsü ne olursa olsun, bir nesilde bu kadar çok değişim olabiliyorsa bir etki söz konusudur” Başka bir deyişle, Flynn etkisi bize, IQ’nun aslında düşündüğümüz gibi olmayabileceğini söyler: doğal, öğrenilmemiş zekanın bir ölçüsü olmak yerine, aldığımız eğitim ve içinde yaşadığımız toplum tarafından şekillendirilebilecek bir şeydir.
